شهرستان خوانسار
میراث فرهنگی استان اصفهان
تـاریـخچه:
تاریخچه این شهرستان به قبل ازاسلام می رسدوجودآثاري ازآتشکده تير و معبدي بنام هيکل درکوه تيردرحوالي روستاي تيدجان وسنگ قبري به خط پهلوي درقريه قودجان دليلي براين مدعاست.مداركي كه ازسابقه تاريخي خوانساردردست است تاريخ مهاجرت دسته اي از اقوام يهودبه خوانسار وسر گذشت آنهاست. كه به زمان سلطنت كورش مي رسد.
دربعضی نوشته ها قدمت خوانساربه زمان اسکندرمی رسد ومعتقدندکه اسکندر هنگام رفتن به اصفهان از آنجاگذشته است ویكي ازميدانهاي جنگ اسكندرو داريوش سوم درمنطقه اي بين خوانسار-كهرود و اصفهان بوده است.
همچنین گفته می شوددرزمان حمله افغانهابه ایران اشرف افغان با سپاهي عظيم قصدتصرف اين شهررا داشت ولي مردم غيرتمندوجوانان سلحشوراين شهرماهها درمقابل او مقاومت نمودندوناچارازمحاصره شهردست کشيد.
وجـه تسمیه:
خوانسارازدوکلمه خوان به معنی چشمه وسار(پسوندکثرت)به معنی چشمه سار تشکیل شده
مـوقـعیت جـغرافـیائی:
این شهرستان درشمال غرب استان اصفهان واقع وازسمت شمال به گلپایگان ازسمت شرق به شهرستان تیران وکرون ونجف آبادوازجنوب وغرب به شهرستان فريدن محدوداست اين شهرستان باوسعتي حدود۹۰۰کيلومترمربع در منطقه مرکزي ايران ودردامنه رشته كوه زاگرس (كوه خوانسار)واقع است شهر خوانسار در۳۳درجه و۱۳ دقيقه عرض شمالي و۵۰ درجه و۱۹دقيقه طول شرقي قراردارد.فاصله اين شهرستان ازمركز استان ۱۶۰ كيلومتروازمركزكشور۳۸۰ كيلومتر مي باشد.خوانساردرمنطقه اي كوهستاني واقع وداراي ۲۲۵۰متر ارتفاع ازسطح درياست.
مـوقـعیت آب وهـوائی:
به علت ارتفاع زیاداین شهرازسطح دریاهوادر تابستان معتدل وزمستان نسبتاً سرداست وبه همين دليل داراي شرايط ييلاقي است وجودچشمه هاي آب فراوان وباغات سرسبزشرايط بسيارمساعدي براي جذب توريسم فراهم نموده است.
حـداقـل وحـداکـثردمـا:
درفصول سردسال دمای هواتا ۲۰ درجه زیرصفرکاهش می يابدودرگرمترين روزهاي فصل تابستان درجه حرارت به ۳۸ درجه سانتيگرادافزايش مي يابد ودرجه رطوبت نسبي ۲/۳۲ مي باشد.
میزان بارندگی:بطورمتوسط میزان بارندگي درسال ۳۵۴ ميلي مترمي باشدوطي ده سال گذشته کمترين وبيشترين ميزان بارندگي به ترتيب۲۴۰ و۵۶۰ ميلي مترنيزگزارش شده است.
مـنابع تـأمـین آب:
آب این شهرستان ازطریق ۱۷۹ چاه ۱۵۸رشته قنات و۵۹ رشته چشمه با میزان آبدهي ۱۰۵ ميليون مترمکعب
رودها:
میزان آبدهی رودهای خوانسار- خم پيچ- خشکرود و ويست حدوداً ۴۲ ميليون مترمکعب مي باشد.
وضعیت اقتصادی:
به استنادآمارموجود تقریباً ۶۰۰۰ نفرازجمعیت ۴۰ هزارنفری اين شهرستان دربخش کشاورزي ودامداري ودامپروري وحدود۴۲۰۰ نفردربخش خدمات و۶۰۰ نفردربخش صنعت مشغول بکارميباشند.
محصولات اصلی به ترتیب سطح زیرکشت عبارتنداز:گندم- جو- علوفه- سيب زميني- حبوبات و محصولات باغي شامل : انگور- گردو- بادام- زرد آلو
بدلیل کوهستانی وسنگلاخی بودن زمين وازطرفي کمبودآب موردنيازبخش کشاورزي درآمد كشاورزان نسبت به مناطق حاصلخيز بسياركم بوده وخانواده هاي روستائي وشهري مجبوربه روي آوردن به شغلهاي ديگر ازقبيل كارگري ودستفروشي مي باشند.
این شهرستان درزمینه تولیدعسل سابقه طولاني داردودرحال حاضربا تعدادبالغ بر۳۲۰۰۰ کلني زنبورعسل ساليانه بيش از۳۵۰ تن عسل توليد وبه شهرهاي ديگروحتي به خارج ازکشورصادرمي نمايد.
خشکبار از قبیل مغز گردو، بادام و برگ زردآلو ازدیگرمحصولات ایـن منطقه مي باشد.
سطح اراضی زیرکشت :
سطح اراضی زیرکشت ۱۱۴/۶ هزارهکتار
سطح اراضی زیرکشت زراعی آبي ۷۹۲/۳
سطح زیرکشت محصولات باغی ۰۴۵۲/۲
میزان تولیدات محصولات باغی۹۹۰/۷
میزان تولیدمحصولات زراعی ۵۴۶/۷۸
ظرفیتهای دیگراقتصادي شهرستان عبارتنداز:
۵۳ واحدمرغداری گوشتی شهرستان با ظرفیت ۶۰۰ هزارقطعه جوجه و توليد ساليانه ۴ هزارتن گوشت
۹ واحدگاوداری صنعتی درحال بهره برداری
مراتع:
مساحت کل مراتع ۷۵۰۲۷۱ هکتار
مساحت کل مراتع درجه یک ۷۵۲۷ هکتار
مساحت کل مراتع درجه دو ۱۵۰۵۴ هکتار
مساحت کل مراتع درجه سه ۱۵۰۵۴ هکتار
مساحت کل مراتع درجه چهار ۳۷۶۳۵ هکتار
متوسط تولید علوفه ۶۵ کلیوگرم درهکتار
تعدادبهره برداران ازمراتع ۱۳۵۹ نفر
دام موجوددرمراتع ۳۵۴۳۱ رأس
تعداددام مجازباتوجه به ظرفیت مراتع ۲۰۶۰۰ رأس
راهـها:
طول راههای شهرستان خوانساربه ۵/۲۵۴ کیلومتربالغ می گردد که کلاًآسفالت بوده وازاين ميزان حدود۱۶۶ كيلومترراههاي اصلي و۵/۸۸ كيلومترراههاي روستايي را تشكيل مي دهد.
جـمعیت:
جمعیت ساکن دراین شهرستان بالغ بر۳۷ هزارنفربوده که باتوجه به برآوردهای بعمل آمده اين رقم روبه افزايش بوده لازم به توضيح است که جمعيت غيرساكن اين شهرستان درنيمه دوم سال به ۵۰ هزارنفربالغ ميگردد.
این شهرستان بایک بخش مرکزی وسه دهستان به نامهاي چشمه سار، کوهسار پشت كوه داراي ۱۸ روستا مي باشد.
زبـان لهـجه ،گـویش:
مردم خوانساردارای لهجه خاصی نبوده ولیکن داراي گويش مستقل خوانساري مي باشندکه اين گويش ريشه درزبان فارسي قديم داشته وازقبل ازاسلام دراين شهرستان رايج بوده است درکتب تاريخ نقل است شهربانو همسرامام حسين (دختر يزد گرد سوم) درهنگام اسارت درمجلس عمرخطبه اي به زبان وگويش خوانساري ايراد نموده است كه اين جمله معروف ازاوست اُف برابرويزبوكه نامه پيغمبرش بدرا (يعني اف برخسرو پرويز باد كه نامه پيغمبررا پاره كرد)
بخش صنعت:
درحال حاضرحدود۵۰ واحدکوچک وبزرگ صنعتی درشهر خوانسار موفق به اخـذموافقت اصولی وپروانه تأسیس شده اندکه حدوداً ۲۵ واحد از اين تعدادراه اندازي ومشغول كارميباشندوبراي حـدود۵۰۰ نفر نيروي كـار اشتغال ايجاد نموده اند.
شرکت سرمایه گذاری صنعتی خوانسار(صنايع فلزي)
یکی از واحدهای توليدي صنعتي شهرستان خوانسارمي باشدکه بامشارکت انجمن خوانساريهاي مقيم مركزوسرمايه گذاري مردمي وتسهيلات بانكي درسال ۱۳۷۹ تأسيس وبابكارگيري بالغ بر۶۵ نفرنيروي كاردرحال حاضردرزمينه توليدمفتولهاي پيش تنيده كه درصنايع راه آهن- سدسازي- پل سازي وسازه هاي پيش ساخته مورداستفاده قرارميگردفعاليت مي نمايد.
تعدادی دیگرازصنایع اين شهرستان دربخش توليدنخ- ريسندگي وبافندگي ومصالح فرش- دوچرخه سازي- توليدموادغذايي- لوله هاي پلي اتيلن- مارپيچ فرمان- کارتن سازي- رشت بري- صنايع چوب... مشغول بکارمي باشند.
مشخصات تعدادی ازواحدهای تولید صنعتي شهرستان
ردیف نام واحد صنعتی نوع تولید
۱ صنایع فلزی مفتولهای فلزي تنيده
۲ پتوبافی بهتابان پتو
۳ ریسندگی پورنگان تولید نخ
۴ خوانسارروکش روکش های چوبی
۵ ایران مارپیچ مارپیچ فرمان خودرو
۶ کارتن سازی امید کارتن
۷ صنایع نخ خوانسار تولیدنخ
۸ شرکت نای زرین پارچه
۱۰ آبلیموی رزین آبليمو ومواد غذايي
۱۱ شرکت کوهسیل لوله های پلی اتيلن
۱۲ شرکت امید سیم وکابل
۱۳ شرکت سیمرغ خوانسار سود پرک(موادشیمایي)
۱۴ صنایع غذایی کشتزار سبز بسته بندي صنعتي عسل
صنایع دستی :
ازجمله مهمترین صنایع دستی که ازگذشته هاي دوردراين شهرستان رايج بوده وقسمتي ازدرآمدخانواده هاي شهري وروستائي راتأمين مي نمودقالي بافي بوده است ولي به دلايل متعدددرحال حاضربازارفرش راکد وبافندگان وتوليد کنندگان فرش بامشكلات عديده اي روبرومي باشند.
قلم زنی، صنایع چوب، منبت کاری- سفالگري ازجمله صنايع دستي اين شهرستان دردهه هاي اخيربوده واز هنرخاصي برخورداربوده است.
زیستگاه گونه های مختلف پرندگان :
سینه سرخ ایرانی :
این پرنده زیبا در راسته گنجشک ها و تیره توکا قرار دارد . طول بدن این گونه در حدود 17 سانتیمتر می باشد . سینه سرخ نر به وسیله سطح پشتی خاکستری مایل به آبی ، پس منقار ، گونه و پوشپرهای گوش سیاه ، ابرو و گلوب سفید ، سینه و پهلوی قرمز نارنجی و دم سیاه به آسانی تشخیص داده می شود. سینه سرخ ماده قسمت سیاه سر را ندارد ، در سطح پشتی قهوه ای تر و در سطح شکمی کمرنگتر می باشد و ناحیه سینه آن قدری تیره تر است . این پرنده اغلب خود را از انظار مخفی می کند . پروازش کم ارتفاع و مستقیم است و معمولا فقط از یک نهانگاه تا نهانگاه بعدی پرواز می کند .
بلبل گلستانکوه :
بلبل یا شباهنگ یا هزاردستان یا عندلیب نام گونه ای پرنده خوش آوا است که بیشتر در ایران یافت می شود و معروف است که نماینده نوای ساز ایرانی محسوب می شود. بلبل پرنده ای است کوچک که در سراسر ایران و خاورمیانه زندگی می کند . ماده بلبل آوازی دلکش ، اما آهنگی غم انگیز دارد . این پرنده حدود 15 سانتیمتر طول و پرهای بخش های بالایی بدنش قهوه ای و دمی تقریباً سرخی دارد . قسمت زیر بدنش مایل به سفید و پر زیر دمش به رنگ زرد و یا قرمز است .
این پرنده بیشتر در سوراخ درختان و طول جویبارها و در دشت ها و کوهستان های سرسبز به سر می برد .
کبک :
کبک پرنده ای زیبا ، آرام و وحشی است که در بسیاری از دشت ها ، دامنه ها و کوهپایه ها پراکنده است . این پرنده در نواحی وسیعی از جهان نظیر شمال آمریکا ، شرق اروپا ، خاورمیانه ، آسیای مرکزی ، شبه قاره هندوستان و باختر دور پراکنده است . وزن کبک ها بین 510 تا 680 گرم است . البته باید افزود که وزن کبک نر بین 510 تا 800 گرم و وزن کبک ماده 450 تا 680 گرم است . ترکیب پرها در هر دو جنس نر و ماده یکسان است .
زیستگاه گونه های مختلف پستانداران :
هنگام سخن گفتن در مورد زندگی جانوری در خوانسار خرس در اذهان تداعی می شود که در سالهای اخیر این حیوان کمتر دیده شده است که به علت ناامنی محیط زیست به سمت غرب کوچ کرده است.از جمله حیوانات دیگر مثل گراز وحشی می باشد که به صورت گله های متعدد در مراتع و گاهی در میان باغات و مزارع زندگی می نمایند و به علت واقع شدن منطقه حفاظتی موته در شرق شهرستان خوانسار حیواناتی همچون آهو ، پادزن و قوچ در ارتفاعات شرقی خوانسار وجود دارد .
برخی نژادهای گوسفند نر دارای شاخ مورب و حلقوی و پیچ دار می باشند و در این صورت به نام قوچ نامیده می شوند.آهوی ایرانی جثه متوسطی دارد.بیشترین جمعیت آهوی ایرانی در مناطق پناهگاه حیات وحش موته (گلپایگان و خوانسار) پارک ملی (گلستان) ، پارک ملی بمو در شیراز ، منطقه ممنوعه بیدوئیه (کرمان)، منطقه کالمند یزد و جزیره خارک زندگی می کنند .
ارتفاعات و ناهمواری ها :
ناهمواری های آهکی خوانسار در مقابل عوامل مختلف فرسایش به خصوص فرسایش ناشی از انحلال ، اشکال مختلف ژئومورفولوژی را به وجود آورده است که از آن جمله می توان چاه ها ، چاله ها ، غارهای آهکی و دره های تنگ و عمیق را نام برد .فرسایش آب های روان در دوره های بین یخچالی و بعد از آن در مناطق کوهستانی دره های عرضی تنگ و گود را به وجود آورده اند که در زبان محلی به نام های تنگ و دره بند نامیده می شود.
یکی از معروف ترین دره های عرضی که تنگ نامیده می شود در جنوب شهرستان است که تنها راه ارتباطی بین خوانسار با فریدن و اصفهان است و جاده اصفهان خوانسار و گلپایگان از آن عبور می کند .
از جمله دره های عرضی که به نام دره دربند نامیده می شوند دره عرضی کوچکی است به نام دربند کوچک و دره عرضی بزرگتری در مجاورت آن که به نام دربند بزرگ نامیده می شود.
در ارتفاعات غربی شهر خوانسار نیز دره های عرضی وجود دارد که به نام دربند نامیده می شود. در ارتفاعات غربی شهر نیز چند نمونه غار آهکی وجود دارد که از معروف ترین آنان غاریست در گردنگاه در مجاورت کوه قبله که این غار نیز به اشکفت معروف است .
همچنین یکی از سواحلی که عمل رسوب گذاری ماسه ها در پای صخره ها قابل مشاهده است در جنوب شهر خوانسار به نام تیزاب است . عمل انحلال آهک ها در دره عرضی (دربند بزرگ) در جنوب شرقی خوانسار (در جنوب روستای لاینجد) در 5 کیلومتری غار اشکفت ، غار کوچک اتاقک مانند را به وجود آورده است. در دهانه این غار کوچک اتاقک بر اثر عمل فرسایش و انحلال ستونی عظیمی شبیه به پیکر یک انسان ایستاده با کلاهی لبه دار به وجود آمده است .در بین اهالی منطقه این ستون شبیه به پیکر انسان به عمر معروف است